Neprevaziđeni Endi Vorhol – tvorac pop-arta

Za svog života Endi Vorholf je odavao utisak samouvjerenog i bljedunjavog mršavka koga ozbiljan svijet vuče za nos. Bio je kontroverzan, otkačen, neozbiljan, omiljen i antijunak.. On je intrigirao javnost svojim djelima, muzikom i filmovima, ali i privatnim životom. Šezdesetih godina prošlog vijeka postao je jedan od vodeći gej umjetnika u Americi koji je otvoreno govorio po pitanju svoje seksualnosti. Zbog svega tog uspio je da preživi pokušaj atentata koji je ipak ostavio veliki uticaj na njegovo psihičko stanje.

Začetnik revolucije u umjetnosti

Rođen 6. avgusta 1927. u Pitsburgu kao posljednje od troje djece u porodici Andreja Vorhola. Otac, ruski emigrant iz Mikova – Slovačka, jedva je uspjevao da prehrani svoju porodicu, pa se 1914. godine zaputio u Ameriku kako bi pokušao da ostvari američki san.

Rani crtež Endi Vorhola

U Americi postaje rudar i tek poslije sedam godina uspjeva da sebi obezbjedi malo bolji život, pa mu se pridružuje i supruga Julija, koja mu je rodila Pavola 1922. i Džona 1925. godine, a naposljetku i Endija. Majka se brinula o sinovima, a u rijetkim trenucima slobodnog vremena pravila je cvijeće od papira i opuštala se uz ručni rad. Upravo je ona hrabrila nesigurnog dječaka Endija da crta, boji i slika nagrađujući ga čokoladicom za svaku sliku u bojanki.

Bljedunjavi dječak je 60-tih godina od ilustratora postao jedan od najpoznatijih umjetnika Amerike i na mnogo načina je sa krugom istomišljenika definisao tu deceniju. Tada je počeo da slika poznate američke proizvode, ali i poznate ličnosti među kojima su Merlin Monro, Elizabet Tejlor.. Atelje „The Factory“ osnovao je 1963. godine i oko sebe je okupio slikare, pisce, muzičare i poznate undergraund ličnosti.

Bavi se štampom na tkanini, a slike radi u serijama, čime je uspio da postigne, ne samo da se bavi umjetnošću masovne proizvodnje, već i da samu umjetnost pretvori u masovni produkt. Izjavljujući da želi da bude mašina i umanjujući značaj svoje kreativnosti, Vorhol je zapravo bio začetnik revolucije u umjetnosti, pa njegov rad veoma brzo postaje popularan. Od tog perioda njegov rad se okreće oko američke pop kulture. Štampao je slike novčanica, zvijezda, brendiranih proizvoda i slike iz novina. Nije se povukao u samoću ateljea nego se okružio ljudima i saradnicima što će ostati prepoznatljiv aspekt njegovog načina rada tokom cijele karijere.

Pravio je erotske fotografije i crteže nagih muškaraca

Merilin Monro, djelo Endi Vorhola

Važne ličnosti iz njujorškog andergraund umjetničkog i filmskog svijeta pojavljivale su se i u njegovim filmovima, što ukazuje na Varholovu povezanost sa različitim umjetničkim krugovima. Krajem 60-tih već je i sam bio zvijezda i često se pojavljivao u štampi sa svojim super zvijezdama iz Factorija. Pop art je bila eksperimentalna forma koju je nekoliko umetnika nezavisno počelo da usvaja. Među njima se istakao Roj Lihtenštajn koji će postati i sinonim za taj pokret, a Vorhol je postao poznat i kao „Pope of Pop“.

70-tih i 80-tih bio je mnogo „mirniji“ ali se i dalje uspješno kotirao kod kritičara. Glavna tema istoričara umjetnosti je pitanje kako je njegova homoseksualnost uticala na njegovu umjetnost i oblikovala njegov odnos prema umjetničkom svijetu, a i on sam je to pitanje postavljao u razgovorima sa savremenicima i u publikacijama i mnogim intervjuima. Za vrijeme svoje karijere pravio je erotske fotografije i crteže nagih muškaraca. Mnogi njegovi čuveni radovi crpe snagu ili otvoreno ispituju složenost seksualnosti i seksualne želje, a mnogi njegovi filmovi su premijerno pokazani u gej porno bioskopima.

Njegov razvojni put kao umjetnika zapravo je neprestana borba sa preprekama koje je pravila njegova seksualnost dok se trudio da stvori zapaženu karijeru. Prvi radovi koje je podnio galeriji bili su homoerotski crteži koji su glatko odbijeni jer su bili isuviše otvoreni.

Vorhol je umro u 58. godini. Prema medijima preminuo je u snu od iznenadnog infarkta u vrijeme dok se oporavljao od rutinske operacije žučne kese. Sahranjen na grkokatoličkom groblju u predgrađu Pitsburga.